Πώς τοποθετούνται σε συγκεκριμένο χρόνο και τόπο.  Ας πάρουμε για παράδειγμα το Ασύμμετρο Τονικό Αντανακλαστικό του Αυχένα ή ΑΤΑΑ (Asymmetrical Tonic Neck Reflex ή ATNR). Το εν λόγω αντανακλαστικό συντονίζει την έκταση του χεριού και του ποδιού ως ανταπόκριση στην στροφή της κεφαλής προς την κατεύθυνσή τους. Συγκεκριμένα, είναι υπεύθυνο για όλες τις κλωτσιές και συστροφές των εμβρύων που νιώθουν στην κοιλιά τους οι μαμάδες, πριν αυτά ακόμα καλά-καλά γεννηθούν.  Επιπλέον, το ΑΤΑΑ είναι εκείνο που δίνει στα βρέφη την κατάλληλη θέση εξόδου κατά τη διάρκεια της γέννησης. Κι εφόσον γεννηθούν και για όσο βρίσκονται ξαπλωμένα στο στομάχι τους, εξασφαλίζει την πλάγια κλίση του κεφαλιού ώστε οι αεραγωγοί να είναι πάντα ελεύθεροι, το οποίο παράλληλα αποτελεί το πρώτο βήμα για τον οπτικοκινητικό συντονισμό (συντονισμός χεριού-ματιού). Χωρίς αυτό το αντανακλαστικό, τα βρέφη αντιμετωπίζουν πολλαπλά προβλήματα στην συνέχεια. Ωστόσο, η κρίσιμη περίοδος εμφάνισης του ΑΤΑΑ είναι μέχρι τους πρώτους έξι μήνες ζωής, καθώς σταδιακά φθίνει κι εξαφανίζεται. Όταν όμως δεν ακολουθείται αυτή η διαδικασία και το ΑΤΑΑ δεν αντικαθίσταται από περισσότερο σύνθετες λειτουργίες, το παιδί έρχεται αντιμέτωπο με έναν ορυμαγδό προβλημάτων.

Επομένως, πως μπορούμε να καταλάβουμε αν οι δυσκολίες του παιδιού προέρχονται από ένα Ασύμμετρο Τονικό Αντανακλαστικό του Αυχένα που έχει καθυστερήσει να εκλείψει; Υπάρχουν ορισμένα σαφή συμπτώματα τα οποία μπορεί να σε οδηγήσουν στο παραπάνω συμπέρασμα.

ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΠΕΡΑΣΜΑΤΟΣ ΜΕΣΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ

Το πιο ξεκάθαρο σημάδι ενός καθυστερημένου ΑΤΑΑ είναι η ανικανότητα περάσματος μέσης γραμμής. Η μέση γραμμή είναι μία υποθετική γραμμή που διατρέχει και τέμνει κάθετα το κέντρο βάρους του σώματος. Ένα παιδί που δυσκολεύεται να περάσει τη μέση γραμμή αδυνατεί να εκτελέσει καθήκοντα με το δεξί χέρι στην αριστερή πλευρά του σώματος κι αντιστρόφως. Επίσης, είναι δύσκολο για αυτό το παιδί να εκτελέσει μια ενέργεια που απαιτεί τη συνεργασία και των δύο χεριών. Αυτό συμβαίνει γιατί οι δύο πλευρές του εγκεφάλου δεν επικοινωνούν μεταξύ τους με τον κατάλληλο τρόπο.

Εμφάνιση αμφιδεξιότητας

Έχουμε την τάση να φανταζόμαστε το πόσο υπέροχο θα ήταν να είμαστε αμφιδέξιοι. Αν είσαι πραγματικά αμφιδέξιος, πολύ πιθανόν να είναι όντως υπέροχο! Παρόλα αυτά, τα παιδιά με καθυστερημένο ΑΤΑΑ χρησιμοποιούν και τα δύο χέρια επειδή αδυνατούν να περάσουν τη μέση γραμμή και δεν έχουν αναπτύξει ένα κυρίαρχο χέρι. Ακολουθώντας τη φυσιολογική ανάπτυξη, ο εγκέφαλος επιλέγει ένα κυρίαρχο χέρι το οποίο εξασκεί τις λεπτές κινήσεις των δαχτύλων κι αποκτά πλήρη επιδεξιότητα, ενώ το άλλο χέρι είναι λιγότερο επιδέξιο και παίζει βοηθητικό ρόλο. Όταν δεν έχει αναπτυχθεί ένα κυρίαρχο χέρι, τότε και τα δύο χέρια τείνουν να μην εξειδικεύονται με αποτέλεσμα να εμφανίζονται δυσκολίες σε καθήκοντα που απαιτούν λεπτή κίνηση ή επιδεξιότητα.

Φτωχός γραφικός χαρακτήρας

Η απουσία ενός κυρίαρχου χεριού συνεπάγεται με φτωχές γραφοκινητικές δεξιότητες. Η μείωση της λεπτής κινητικότητας επιφέρει δυσκολίες στις κινήσεις που απαιτούνται για το σχηματισμό γραμμάτων. Η επιπρόσθετη αδυναμία περάσματος μέσης γραμμής αποτελεί κομβικής σημασίας τροχοπέδη, καθώς τα παιδιά συνηθίζουν να αλλάζουν χέρια ανάλογα με την πλευρά της σελίδας στην οποία βρίσκονται ή με το γράμμα που προσπαθούν να γράψουν. Προσπαθούν εναγωνίως να διαγράψουν διαγώνιες ή οριζόντιες γραμμές, καθώς και οι δύο προϋποθέτουν πέρασμα μέσης γραμμής. Επιπλέον, αναπτύσσουν αντισταθμιστικές τεχνικές, όπως το να γέρνουν ή να προσαρμόζουν τη σελίδα σε μία πλευρά, ώστε να αποφεύγουν το πέρασμα μέσης γραμμής και να ολοκληρώνουν τις εκάστοτε δραστηριότητες.

Ανάγνωση

Η ανάγνωση απαιτεί καλές δεξιότητες οπτικής παρακολούθησης. Η οπτική παρακολούθηση βοηθά τα παιδιά να ακολουθούν την ίδια γραμμή κατά μήκος της σελίδας. Τα παιδιά που δεν μπορούν να περάσουν τη μέση γραμμή συχνά διστάζουν να βρουν ή χάνουν ολοκληρωτικά τη θέση που βρίσκονταν όταν τα μάτια τους μετατοπίζονται από τις λέξεις που βρίσκονται στην αριστερή πλευρά  του σώματός τους προς τις λέξεις που βρίσκονται στην αντίστοιχη δεξιά πλευρά, καθώς οι δύο πλευρές του εγκεφάλου τους δεν επικοινωνούν αποτελεσματικά. 

Φτωχές κινητικές δεξιότητες

Οι δεξιότητες λεπτής κινητικότητας δεν είναι οι μοναδικές που υπολείπονται παρουσία ενός καθυστερημένου ΑΤΑΑ. Σαφώς επηρεασμένη παρουσιάζεται και η αδρή κινητικότητα. Το πέταγμα ή/και το πιάσιμο μιας μπάλας, ακόμα και το περπάτημα μπορεί να είναι μία άνιση μάχη όταν τα δύο εγκεφαλικά ημισφαίρια δεν επικοινωνούν. Όλα τα αθλήματα χρειάζονται συντονισμένες κινητικές δεξιότητες και συνήθως απαιτούν την ικανότητα περάσματος της μέσης γραμμής, γεγονός που οδηγεί τα παιδιά με αυτές τις δυσκολίες να αποφεύγουν την αθλητική δραστηριότητα ή στην καλύτερη περίπτωση να μην έχουν τις απαραίτητες προδιαγραφές ώστε να χαρακτηρίζονται «αποδοτικά».

Ρομποτική βάδιση

Ο φυσικός ρυθμός της βάδισης είναι η εμπρόσθια αιώρηση του δεξιού χεριού όταν πατά το αριστερό πόδι στο έδαφος κι αντιστρόφως ανάλογα. Τα παιδιά με καθυστέρηση έκλειψης αυτού του αντανακλαστικού και αδυναμία περάσματος μέσης γραμμής τείνουν να κινούν το αριστερό χέρι μαζί με το αριστερό πόδι και το δεξί χέρι με το δεξί πόδι, δίνοντας έτσι τη χαρακτηριστική εμφάνιση ενός ρομπότ που περπατάει. Είναι ένα δείγμα διαφορετικής συμπεριφοράς που συνήθως παρατηρούν τα υπόλοιπα παιδιά και μπορεί να οδηγήσει από πειράγματα μέχρι και σε περιθωριοποίηση.

Φροντίδα εαυτού

Κούμπωμα κουμπιών, πλύσιμο δοντιών, χτένισμα μαλλιών, ένδυση καλτσών και παπουτσιών. Όλες οι προηγούμενες δραστηριότητες προϋποθέτουν πέρασμα μέσης γραμμής ή συνεργασία των χεριών. Επομένως, δεν αποτελεί έκπληξη πως όλα τα παραπάνω είναι αγώνας δρόμου για αυτά τα παιδιά. Αποτελεί σύνηθες φαινόμενο να αποφεύγουν αυτά τα καθήκοντα ή να στηρίζονται υπερβολικά πολύ -και για περισσότερο χρονικό διάστημα από όσο αναμένεται- σε ένα γονέα που θα τα κάνει για εκείνα.

Συμπερασματικά, ο μεγάλος όγκος των καθημερινών δραστηριοτήτων που στηρίζονται στο επιτυχές πέρασμα της μέσης γραμμής είναι πασιφανής. Άρα, είναι παραπάνω από δόκιμο και αναγκαίο αυτό το αντανακλαστικό να αδρανήσει ή να εξαφανιστεί.

Πηγή: Integrated Learning Strategies/ m-learn.gr