Η ραγδαία εξέλιξη των Τ.Π.Ε. και των εργαλείων που προσφέρουν έχουν βοηθήσει και αναβαθμίσει σημαντικά την ποιότητα της εκπαιδευτικής πράξης στο πλαίσιο όχι μόνο της γενικής αλλά και της ειδικής αγωγής (Lewis & Neil, 2001· Mac Arthur, 1996· Μακρής & Μάρκου, 2015· Ράπτης & Ράπτη, 2007· Wilkinson-Tilbrook, 1995). Παραδείγματα τέτοιων μέσων στο πλαίσιο της γενικότερης εκπαίδευσης αποτελούν: τα ανοιχτά εργαλεία γραφείου (κειμενογράφοι, επεξεργαστές εικόνας-βίντεο-ήχου, βάσεις δεδομένων), οι προσομοιώσεις πειράματος, οι μοντελοποιήσεις φαινομένων, τα παιδαγωγικά παιχνίδια (π.χ. αναλογισμού, περιπέτειας/στρατηγικής, δράσης και προσομοιώσεων), τα υπερμέσα, τα ανοιχτά προγραμματιστικά περιβάλλοντα διερευνητικής μάθησης (Logo, Smalltalk, Cabri, Scratch κ.ά.) (Ράπτης & Ράπτη, 2007), τα σύγχρονα οπτικοακουστικά μέσα, τα ψηφιακά περιβάλλοντα μάθησης, τα εργαλεία ανοιχτού ή ελεύθερου λογισμικού, ο διαδραστικός πίνακας και τα αντίστοιχα εργαλεία του, ο ηλεκτρονικός υπολογιστής ή τα tablets και οι ευκαιρίες που προσφέρουν (π.χ. πρόσβαση σε ηλεκτρονικά βιβλία, βιβλιοθήκες, εκπαιδευτικές ιστοσελίδες του τύπου wikispaces.com, weebly.com, «Φωτόδεντρο», διαδικτυακές πλατφόρμες όπως ο «Αίσωπος») και ποικιλία εκπαιδευτικού λογισμικού που προωθεί τη διάδραση (Van de Walle, 2005) των μαθητών μεταξύ τους αλλά και με το εγχειρίδιο ή τον δάσκαλο.
Εκτός όμως από το πλαίσιο της γενικής εκπαίδευσης, σπουδαίας σημασίας είναι και η συμβολή των Τ.Π.Ε. τα τελευταία χρόνια στην προαγωγή της μάθησης και στο πλαίσιο της ειδικής αγωγής (Ρισβάς, 2005). Παραδείγματα εργαλείων ειδικής αγωγής αποτελούν τα παρακάτω:
Υπηρεσίες-Τεχνολογίες του Ινστιτούτου Επεξεργασίας του Λόγου (http://www.ilsp.gr/el/services-products/technologies) που περιλαμβάνουν ποικίλα προϊόντα όπως για παράδειγμα: σύνθεση φωνής από κείμενο, ομιλούντες ιστοτόπους, σύστημα μετατροπής ελληνικών σε ΕΝΓ, σύστημα δυναμικής σύνθεσης νοημάτων και νοηματικού λόγου, σύστημα αναγνώρισης νοημάτων, δακτυλικό πληκτρολόγιο κ.ά.
Εκπαιδευτική εφαρμογή «Εύγλωττον»: Η συγκεκριμένη εφαρμογή δημιουργήθηκε από το Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου του ΥΠΕΠΘ με στόχο τη βελτίωση της αναγνωστικής ικανότητας παιδιών ηλικίας 9-13 ετών με δυσλεξία. Η εφαρμογή αυτή μπορεί να λειτουργήσει ως συμπληρωματικό εργαλείο αξιολόγησης της αναγνωστικής ικανότητας και ως εξατομικευμένο μέσο αποκατάστασης των αντίστοιχων δυσκολιών. Επιπλέον, υπάρχει η δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί από τον μαθητή ανεξάρτητα και παράλληλα ο ειδικός εκπαιδευτικός από τη σελίδα του διαχειριστή, που λειτουργεί διαδικτυακά, να παρακολουθεί την πρόοδο του μαθητή του αλλά και να προσθέτει δικό του αναγνωστικό υλικό. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα εφαρμόστηκε πιλοτικά σε 6 παιδιά του Τμήματος Ένταξης του 5ου Δημοτικού Σχολείου Κηφισιάς τη σχολική χρονιά 2013-2014. Τα πρώτα αποτελέσματα από την εφαρμογή του ήταν ενθαρρυντικά. Οι μαθητές κινητοποιήθηκαν θετικά, παρουσίασαν σταδιακή βελτίωση ενώ ταυτόχρονα ο ειδικός είχε την ευκαιρία να κερδίσει χρόνο, να οργανώσει καλύτερα τη διδασκαλία του και να έχει πληρέστερη εικόνα της αναγνωστικής επίδοσης του κάθε μαθητή (Χανιώτη, 2014).
Συλλογή Δωρεάν Λογισμικού ΑΘΗΝΑ για ΑΜΕΑ (http://access.uoa.gr/ATHENA/gre/pages/home) που στοχεύει στο να ενημερώσει και να παρέχει στα άτομα με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες (όπως για παράδειγμα: τύφλωση, χαμηλή όραση, κινητική αναπηρία, απώλεια ακοής, αναπηρία λόγου και δυσλεξία) αλλά και στους επαγγελματίες λύσεις Υποστηρικτικών Τεχνολογιών Πληροφορικής (Assistive Technologies) που δεν έχουν κόστος (Open Source ή Freeware). Συγκεκριμένα στη συλλογή ΑΘΗΝΑ παρουσιάζονται και προσφέρονται με ένα οργανωμένο και συστηματικό τρόπο τα βοηθήματα Υποστηρικτικών Τεχνολογιών που επιλέχθηκαν ύστερα από έρευνα στο Διαδίκτυο και δοκιμάστηκαν στο εργαστήριο φωνής και προσβασιμότητας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Για κάθε ελεύθερο διαθέσιμο λογισμικό υπάρχει διαθέσιμη στην ιστοσελίδα μια τυποποιημένη σύντομη περιγραφή με τις περισσότερο χρήσιμες πληροφορίες όπως: όνομα προϊόντος, έκδοση, κατασκευαστής, κατηγορία προϊόντος, σχετιζόμενες αναπηρίες, περιγραφή εφαρμογής, λειτουργικό σύστημα, διαδικασία εγκατάστασης, ρυθμίσεις και τρόπος λήψης του λογισμικού.
Συμπεράσματα
Όπως αναφέρθηκε, η τεχνολογία έχει δημιουργήσει ένα περιβάλλον στο οποίο οι απαιτήσεις από τους μαθητές (ανώτερες ικανότητες μάθησης και λύσης προβλήματος) αυξάνονται. Ο εκπαιδευτικός καλείται να εξοικειωθεί με τις νέες θεωρίες γνώσης και να τις εφαρμόσει στην πράξη έχοντας στο μυαλό του το κονστρουκτιβιστικό πλαίσιο μάθησης στο οποίο τα παιδιά αλληλεπιδρούν ενεργητικά μεταξύ τους σε ανοιχτά μορφωτικά περιβάλλοντα (Βακαλούδη, 2003). Επιπλέον, καλό θα ήταν ο εκπαιδευτικός να εφοδιάσει τους μαθητές με τέτοια μέσα και εργαλεία ώστε να έχουν τη δυνατότητα σχεδόν αυτόνομα να χτίσουν τη δική τους διανοητική σκαλωσιά βασιζόμενοι σ’ αυτά που ήδη γνωρίζουν, να ερευνήσουν το νέο γνωστικό αντικείμενο αλλά και να μπορέσουν να εσωτερικεύσουν τις διαδικασίες μέσα από τις οποίες μαθαίνουν.
Το εποικοδομητικό λογισμικό επομένως ενδιαφέρεται περισσότερο για μάθηση ανώτερου επιπέδου και για μεγαλύτερο έλεγχο της μάθησης από την πλευρά του μαθητή. Τέτοιου είδους γνωστική διαδικασία περιλαμβάνει την υπόθεση, τον έλεγχο, την ανάλυση, τη σύνθεση, την ερμηνεία και τον σχεδιασμό. Η τεχνολογία των υπερμέσων με τη βοήθεια της εποικοδομητικής μάθησης φιλοδοξεί να μεταφέρει την εκπαιδευτική διαδικασία σε περιβάλλοντα και καταστάσεις όλο και περισσότερο αυθεντικές υπό ρεαλιστικές συνθήκες. Ο ρόλος του εποικοδομητικού λογισμικού είναι η παροχή ενός ημιδομημένου μαθησιακού περιβάλλοντος στο οποίο κάθε εκπαιδευόμενος θα εμπλέκεται στην οικοδόμηση της γνώσης μέσα από ανακαλυπτικές, διαλογικές, συνεργατικές και συμμετοχικές μορφές μάθησης.
Από όλα τα παραπάνω συνάγεται ότι είναι αναγκαίο να ενταχθούν οι Νέες Τεχνολογίες στον εκπαιδευτικό χώρο γενικής και ειδικής αγωγής μέσα σε ένα κονστρουκτιβιστικό πλαίσιο. Οι σύγχρονες απαιτήσεις μόρφωσης και κατάρτισης επιβάλλουν την υιοθέτηση και την παιδαγωγική αξιοποίηση σύγχρονων θεωριών μάθησης καθώς και διδακτικών προσεγγίσεων. Η εκπαιδευτική διαδικασία καλό θα ήταν να εκσυγχρονιστεί έτσι ώστε εκπαιδευτικοί και μαθητές να μπορούν να ανταπεξέλθουν στις εκπαιδευτικές προκλήσεις του μέλλοντος.
Συγγραφή Άρθρου:
Κωνσταντίνα Παπαγεωργίου Εκπαιδευτικός Α/θμιας
