Κάποιες φορές λόγω των γρήγορων ρυθμών της καθημερινότητας τόσο οι γονείς όσο και εμείς οι δάσκαλοι δεν έχουμε τον χρόνο να σταθούμε με ιδιαίτερη προσοχή σε όλα αυτά και τα παραμελούμε.
Αν ξεκινήσουμε όμως να τους δίνουμε την πρέπουσα σημασία, μπορούμε να αντιστρέψουμε τις ανασφάλειες και τους φόβους των παιδιών μεταμορφώνοντας τα ίδια τα παιδιά σε αυτόνομες προσωπικότητες με αυτοπεποίθηση και υψηλή αυτοεκτίμηση. Πιο συγκεκριμένα, ως αυτοπεποίθηση εννοούμε α) τη συναίσθηση της ικανότητας να ανταποκρίνεται κανείς στις απαιτήσεις της καθημερινότητας και β) την επίγνωση της σημαντικότητάς του ως ιδιαίτερου προσώπου.
Ουσιαστικά η δική μας η πίστη στο παιδί είναι αυτή που του δίνει την ασφάλεια να πιστέψει και το ίδιο στα χαρίσματά του, ώστε να αποκτήσει τη δύναμη να εξερευνήσει τον εαυτό του, τους άλλους αλλά και τον κόσμο γενικότερα!
Τρόποι για να βοηθήσουμε ένα παιδί να αποκτήσει αυτοπεποίθηση:
1. Επικοινωνούμε μαζί του με ειλικρίνεια και ενδιαφέρον.
Κάνουμε διάλογο μαζί του δείχνοντας προσοχή και ενδιαφέρον σε όσα λέει και του εκδηλώνουμε την αγάπη μας λεκτικά και εξωλεκτικά στοιχεία (πχ. με χάδια, φιλιά, αγκαλιές).
2. Προσπαθούμε να ακούσουμε τις απόψεις του παιδιού χωρίς να του επιβάλλουμε τις δικές μας.
Στη διάρκεια της συζήτησης με το παιδί είναι σημαντικό να είμαστε δημοκρατικοί και ανοιχτοί δείχνοντας σεβασμό στις απόψεις, τις επιθυμίες και τις ουσιαστικές του ανάγκες. Με αυτόν τον τρόπο το παιδί καταλαβαίνει ότι συζητάμε όχι με σκοπό να του αποδείξουμε ότι έχουμε εμείς δίκιο και να του επιβάλλουμε κάποια άποψη. Έτσι, αντιλαμβάνεται ότι το σεβόμαστε και εκτιμούμε τη γνώμη του.
3. Αποφεύγουμε τις συγκρίσεις με τους υπόλοιπους.
Η σύγκριση του παιδιού με τα υπόλοιπα σε διάφορα επίπεδα τσαλακώνει την αυτοεκτίμησή του τονίζοντάς του όλα εκείνα τα στοιχεία στα οποία υστερεί συγκριτικά με το σύνολο. Πολλές φορές η σύγκριση αυτή γίνεται γιατί περιμένουμε το παιδί να ικανοποιήσει τις δικές μας προσδοκίες, αγνοώντας τα ιδιαίτερα ατομικά χαρακτηριστικά του και πιέζοντάς το να γίνει κάτι που εμείς θέλουμε και ονειρευόμαστε. Αντιθέτως, είναι σπουδαίο να το επιβραβεύουμε για όλα όσα καταφέρνει, είτε είναι μικρά είτε μεγάλα επιτεύγματα.
4. Γινόμαστε ο καθρέφτης του παιδιού.
Οι «σημαντικοί άλλοι» αποτελούν πρότυπα μίμησης για τα παιδιά. Αν επομένως εμείς οι ίδιοι γνωρίζουμε, σεβόμαστε, εμπιστευόμαστε και αγαπάμε τον εαυτό μας με τα θετικά και τα αρνητικά του στοιχεία, τότε και τα παιδιά θα μπορέσουν πιο εύκολα να κάνουν το ίδιο και να καλλιεργήσουν τη θετική αυτοεικόνα και την αυτοπεποίθησή τους. Σπουδαίας σημασίας είναι να έχουμε πλήρη επίγνωση των προσωπικών ορίων μας ώστε να ξέρουμε πότε να λέμε «ναι» και «όχι» με αυτοπεποίθηση και σιγουριά.
5. Συγχωρούμε τα ψέματά του.
Αρκετές φορές τα παιδιά λένε μικρά ψέματα επινοώντας πράγματα από τη φαντασία τους, χωρίς όμως να έχουν σκοπό να εξαπατήσουν. Εκείνες τις φορές καλό είναι να μη δίνουμε μεγάλη σημασία. Στον αντίποδα μπορούμε να ενθαρρύνουμε και να επιβραβεύουμε το παιδί κάθε φορά που λέει την αλήθεια.
6. Προσπαθούμε να μη γινόμαστε υπερπροστατευτικοί.
Πολλές φορές έχουμε την τάση να προστατεύουμε το παιδί υπέρ το δέον χωρίς να το αφήνουμε να πάρει πρωτοβουλίες και να δοκιμάσει νέες εμπειρίες και προκλήσεις. Είναι σημαντικό να το παροτρύνουμε να ενεργοποιηθεί, να δοκιμάσει πράγματα, να ξεπεράσει τον εαυτό του (πάντα στα επιτρεπτά όρια της ηλικίας του) όσο δύσκολο και αν είναι και να το στηρίξουμε μετά ανεξαρτήτως αποτελέσματος. Με αυτόν τον τρόπο, το παιδί θα αρχίσει να αυτονομείται και να ανεξαρτητοποιείται σταδιακά, πατώντας στα δικά του πόδια με αυτοπεποίθηση και μαθαίνοντας να δοκιμάζει είτε επέλθει το επιθυμητό είτε το ανεπιθύμητο αποτέλεσμα που θα κληθεί να διαχειριστεί καταλλήλως. Όλα τα παραπάνω θα εξελίξουν το παιδί και θα αποτελέσουν σημαντικά βιώματά του που θα έχει κατά νου στη μετέπειτα πορεία του για να ανατρέξει οποιαδήποτε στιγμή.
7. Ομολογούμε με ειλικρίνεια τους φόβους μας.
Είναι πολύ καθησυχαστικό για το παιδί να συνειδητοποιήσει ότι και οι «σημαντικοί άλλοι» έχουν αντιμετωπίσει ανάλογες δυσκολίες με τις δικές του και συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν. Οι δυσκολίες αυτές είναι που διαμορφώνουν τον χαρακτήρα του καθενός, του δίνουν μαθήματα και τον θωρακίζουν με δεξιότητες και αρετές για το μέλλον, κάνοντάς τον δυνατό και ψυχικά ανθεκτικό.
8. Βάζουμε το χιούμορ στη ζωή μας.
Το χιούμορ πολλές φορές μπορεί να λειτουργήσει σαν αντίδοτο στις δύσκολες καταστάσεις αποκαλύπτοντας πτυχές στα πράγματα που δεν είχαμε δει ή έστω φανταστεί. Ενθαρρύνοντας τα παιδιά να βρίσκουν μικρά θετικά στοιχεία και να έχουν καλή διάθεση ακόμη και στα δύσκολα τα βοηθάμε να δουν με άλλη οπτική γωνία τον κόσμο παρόλα τα εμπόδια που μπορεί να βρεθούν στον δρόμο τους.
9. Λέμε «μακριά» στις ενοχές.
Είναι σημαντικό να εξηγήσουμε στο παιδί ότι είναι καλό να αναγνωρίζει, να αποδέχεται, να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του, πόσο μάλλον τα αρνητικά (πχ. θυμός), και να μην παίρνει όλα όσα συμβαίνουν προσωπικά. Αν αντιληφθεί το παιδί ότι δεν φταίει για όλα εκείνο, θα απελευθερωθεί από το βάρος των ενοχών.
10. Προτρέπουμε το παιδί να βάζει στόχους και να αγωνίζεται γι’ αυτούς.
Ενθαρρύνουμε και εμψυχώνουμε το παιδί στο να θέσει στόχους ανάλογους με την ηλικία και τις ιδιαιτερότητές του, να παίρνει αποφάσεις και να επιλύει απλές και σύνθετες καταστάσεις της καθημερινότητας. Μπορούμε επίσης να του μάθουμε να επιμένει και να αγωνίζεται μέχρι να πετύχει το επιθυμητό για εκείνο αποτέλεσμα προσαρμοζόμενο κάθε φορά στις περιστάσεις με όση περισσότερη ευελιξία και ψυχραιμία γίνεται.
11. Επιβραβεύουμε κάθε μικρή του πρόοδο και εξέλιξη.
Στην προσπάθεια επίτευξης των παραπάνω στόχων καλούμαστε να αναγνωρίσουμε και να επιβραβεύσουμε στο παιδί την προσπάθεια και την οποιαδήποτε εξέλιξή του, δίνοντάς του ανατροφοδότηση και ενθαρρύνοντάς το να συνεχίσει τον αγώνα του.
12. Ενθαρρύνουμε το παιδί να εκφράζει με ειλικρίνεια τις απόψεις του.
Είναι σπουδαίο να εκφράζει το παιδί και να εξωτερικεύει τα συναισθήματά του ξεκάθαρα και με αυτοπεποίθηση, διατηρώντας πάντα την ευγένεια και τον σεβασμό του στους συνομιλητές του, πράγμα που μπορούμε εμείς να του καλλιεργήσουμε ώστε να το μάθει από μικρή ηλικία.
13. Δίνουμε έμφαση στην καλλιέργεια του αυτοελέγχου του.
Το κάθε παιδί καλό είναι από νωρίς να μάθει να ελέγχει τη συναισθηματική του αντίδραση και να μην αντιδρά παρορμητικά στις προκλήσεις των άλλων.
14. Λέμε συχνά στο παιδί ότι αξίζει πολλά.
Ανεξαρτήτως της επίδοσής του, το παιδί πρέπει να ακούει συχνά ότι αξίζει. Οι δυο αυτές έννοιες (επίδοση-αξία) μπλέκονται πολλές φορές με αποτέλεσμα να μειώνουν την αυτοπεποίθηση του παιδιού και να το πιέζουν, γι’ αυτό εμείς είναι σημαντικό να τις διαχωρίζουμε για να μην διαμορφωθούν λάθος αντιλήψεις στο παιδί.
15. Του μαθαίνουμε να εμπιστεύεται.
Προσπαθούμε να καλλιεργούμε στο παιδί την ιδέα της αμοιβαίας εμπιστοσύνης στα κοντινά πρόσωπα.
16. Αφήνουμε το παιδί να χειριστεί μόνο του τις διαφωνίες του με τους άλλους.
Σε περίπτωση που η κατάσταση του προκαλεί μεγάλο πρόβλημα, θα κληθούμε σαφώς να υποστηρίξουμε το παιδί και να παρέμβουμε με διακριτικό τρόπο και ήρεμο ύφος. Το παιδί καλό είναι να ξέρει ότι θα είμαστε πάντα δίπλα του όταν τα πράγματα δυσκολέψουν σε τέτοιο σημείο που το ίδιο από μόνο του δεν μπορεί να διαχειριστεί. Διαφορετικά, είναι σημαντικό να μάθει μόνο του να στηρίζεται στις δυνάμεις του και να επιλύει με ψυχραιμία και γόνιμο διάλογο τις όποιες διαφωνίες προκύπτουν στην καθημερινότητά του.
17. Προσπαθούμε να το κάνουμε να νιώσει αλλά και να συνειδητοποιήσει ότι είναι ένα και μοναδικό.
Κρατώντας χαμηλούς τόνους και χωρίς υπερβολές είναι σπουδαίο να μάθουμε στο παιδί από μικρή ηλικία να αγαπά και να αποδέχεται τον εαυτό του με τις ιδιαιτερότητές του. Μόνο όταν αγαπήσει, αποδεχτεί και σεβαστεί τον εαυτό του θα καταφέρει να πράξει αναλόγως και με τους υπόλοιπους.
18. Δίνουμε στο κάθε παιδί όσο χρόνο χρειαστεί.
Όλα τα παραπάνω που αναλύσαμε απαιτούν χρόνο και κόπο όχι μόνο από εμάς αλλά και από το ίδιο το παιδί για να ωριμάσουν ως ιδέες και να γίνουν μετέπειτα πράξεις. Χωρίς βιασύνη αλλά με υπομονή και πάνω από όλα αγάπη και κατανόηση οφείλουμε να δώσουμε όσο χρόνο χρειαστεί στο κάθε παιδί σεβόμενοι την προσωπικότητά του.
Κωνσταντίνα Παπαγεωργίου – Εκπαιδευτικός Α/θμιας
