Αλλά ας μην πάμε μακριά: Πρόκειται σίγουρα για μια κατάσταση την οποία βιώνει ολοένα και περισσότερος πληθυσμός, την οποία φαίνεται να μοιράζεται πολύ πιο εύκολα από άλλες συναισθηματικές δυσκολίες. Πολύ συχνά ακούμε σε μια παρέα κάποιον να διηγείται την εμπειρία του πχ. στο αεροπλάνο, ή όταν κλείστηκε σε ασανσέρ, ή ακόμη και μόνος στο σπίτι όπου τον/την «έπιασε κρίση πανικού».  Όμως, ποιά είναι η λειτουργία του πανικού; Γιατί να συμβαίνει και να επαναλαμβάνεται μια κατάσταση που μόνο εμπόδια προκαλεί στην καθημερινότητα; Μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε ή ακόμη, έχει να μας πει κάτι για τον εαυτό μας;

Τί είναι κρίση και τί πανικός;

Φαίνεται ότι ο όρος περιγράφει κάτι ορισμένο όπως αιφνίδιο έντονο άγχος, ταχυπαλμία, εφίδρωση, δυσφορία στην αναπνοή, αίσθημα αβοήθητου, κατακλυσμικές αρνητικές σκέψεις, ναυτία, ζάλη, πόνος στον θώρακα, πιθανές παραισθήσεις, κα. Αρχικά, είναι σημαντικό να γίνουν οι απαραίτητες κλινικές εξετάσεις ώστε να αποκλειστεί το ενδεχόμενο οργανικής αιτίας.

Επίσης, κρίση πανικού μπορεί να βιώσουμε όλοι μεμονωμένα στην ζωή μας χωρίς να έχουμε διαταραχή πανικού (κλινική διάγνωση της συγκεκριμένης αγχώδους διαταραχής). Μια κρίση πανικού πρόκειται ουσιαστικά για την έντονη αντίδραση του οργανισμού απέναντι σε ένα ερέθισμα που αντιλαμβάνεται ως υπερβολικά αγχογόνο ή απειλητικό.

Ωστόσο, η επιλογή των λέξεων σε συνδυασμό με την ευκολία που χρησιμοποιούνται, οδηγούν πολλούς σε μια διαστρεβλωμένη αντίληψη του εαυτού και των πεποιθήσεων του γύρω από την «ασθένεια». Η λέξη «κρίση» (αρχ. Κρίσις)  ορίζεται αρχικά ως η «νοητική ενέργεια που οδηγεί σε μια απόφαση ή επιλογή» , ενώ ως δεύτερη ερμηνεία, περιγράφει την ραγδαία όξυνση ενός προβλήματος. Εφόσον λοιπόν αυτό που βιώνει κάποιος δεν είναι απλά πανικός, αλλά κρίση πανικού, τα πράγματα φαντάζουν πολύ πιο σύνθετα.

Σήμερα, τείνουμε να ξεχνάμε την πρώτη ερμηνεία του όρου και να μένουμε στο αίσθημα χάους και αταξίας που μας προκαλεί. Το χάος για τους περισσότερους αντιπροσωπεύει έλλειψη ελέγχου, φόβο για το άγνωστο, απρόβλεπτες καταστάσεις. Ενέχει όμως έντονα το στοιχείο της κίνησης, και μόνο με την κίνηση προχωράμε. Επομένως, αυτό που τώρα μοιάζει ανεξέλεγκτο, μήπως αποτελεί μια ευκαιρία να μάθουμε κάτι που δεν γνωρίζουμε;

Κρίση, Έλεγχος και Θεραπεία

Η έρευνα και η εμπειρία πάνω στις κρίσεις πανικού, συχνά αναδεικνύει το στοιχείο του ελέγχου ως μείζονος σημασίας. Ψυχοθεραπευτικά, ο έλεγχος αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές έννοιες που αξίζουν επεξεργασίας σε ένα άτομο. Είναι σημαντικό να επενδύσουμε σε μια θεραπευτική διαδικασία, μεσα στην οποία θα έχουμε την ευκαιρία να επεξεργαστούμε όχι μόνο την φύση και την συχνότητα του πανικού, αλλά τι τελικά θέλει να μας πεί.

Ο πανικός φαντάζει τρομερός και απειλητικός την στιγμή που συμβαίνει, όμως το σώμα μας σπάνια «γεννά» έναν πόνο χωρίς λόγο. Σε αρκετές περιπτώσεις θεραπείας, ο πανικός έχει λειτουργήσει στο σώμα και ως ένα παράδοξο «διάλειμμα», αναδύοντας την ανάγκη του ατόμου για αποφόρτιση από άκαμπτες πεποιθήσεις σχετικά με το θάρρος, την δύναμη, το πρότυπο ενός αλάνθαστου ανθρώπου.

Τελικά, τί να μείνει και τί να φύγει;

Το αξιοσημείωτο με τον πανικό είναι πολλές φορές κατά την διαδικασία της θεραπείας, ο θεραπευόμενος δείχνει την διάθεση να επιβεβαιώνει ότι βιώνει ακόμα επεισόδια πανικού, ενώ να αρχίζει να ανησυχεί όταν παρατηρεί ότι έχει καιρό να του συμβεί. Ένα από τα πρώτα μου περιστατικά με αίτημα κρίσεων πανικού, η Μ. (35 ετών), είχε καταφέρει να δώσει μορφή, υπόσταση και όνομα στην δυσκολία αυτή, αποκαλώντας τον πανικό το «μικρό κόκκινο διαβολάκι»  που καθόταν πάντα στον ώμο της και δεν την άφηνε ποτέ μόνη.

Στην διάρκεια της θεραπείας, συζητήθηκε μια κρυφή λειτουργία αυτού του διαβολάκου, όπου με το να βρίσκεται πάντα μαζί της, της κρατούσε μόνιμη συντροφιά και εκείνη δεν ένιωθε τόσο μόνη. Όταν ο κρίσεις συνέβαιναν όλο και πιο σποραδικά, εκείνη άρχισε να το αναζητά και να επιβεβαιώνει αν βρίσκεται ακόμη κοντά της ή όχι, με το να προσπαθεί να ανακαλέσει στην μνήμη της τα συμπτώματα. Έτσι λοιπόν, η κρυφή αυτή λειτουργία του πανικού, που μόνο καταστροφικός φαινόταν αρχικά,  έδωσε την ευκαιρία να αναδυθούν θέματα προς διαπραγμάτευση στην θεραπεία όπως η μοναξιά, ο έλεγχος, η συντροφικότητα, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, ακόμη και μία παλαιότερη ανεπίλυτη διαδικασία πένθους στην οικογένειά της.

Κλείνοντας, πολλά έχουν γραφεί για το πώς να αντιμετωπίζουμε την κρίση πανικού την στιγμή που συμβαίνει και φυσικά ο καθένας είναι ελεύθερος να δοκιμάσει ποιά από τις τεχνικές που προτείνονται από τους ειδικούς του ταιριάζει περισσότερο.

Αν μη τι άλλο, πρόκειται για μια ιδιαίτερα δύσκολη εμπειρία που λίγο χώρο αφήνει για αναστοχασμό την στιγμή που συμβαίνει. Είναι επομένως χρήσιμο να έχουμε στο οπλοστάσιό μας δοκιμασμένες τεχνικές που θα μας ανακουφίσουν έστω λίγο την ώρα της κρίσης.

Όμως, ας μην ξεχνάμε ότι σε ένα σύστημα, πλαίσιο, ακόμη και σε ατομικό επίπεδο, μια συμπεριφορά επιβιώνει και επαναλαμβάνεται επειδή συνήθως εξυπηρετεί κάπου ή λειτουργεί σε κάτι.  Αξίζει, συνεπώς, να δοκιμάσουμε για μια φορά να ακούσουμε τι έχει να μας πει ο πανικός και πού εφιστά την προσοχή μας, αντί να προσπαθούμε επίμονα να τον κάνουμε να σωπάσει.

Αγγελική-Μαρία Μηλιαράκη

Ψυχολόγος