Παραδείγματα τέτοιων καταστάσεων μπορεί να είναι το να μας πάρει τη σειρά κάποιος στο ταμείο του σούπερ μάρκετ, να μας επιπλήξει με άσχημο τρόπο το αφεντικό μας για κάτι που δεν φταίμε, να μας ζητάει ένας φίλος επίμονα μια χάρη που δεν θα θέλαμε να του κάνουμε ή να βάζει υπερβολικά δυνατά τη μουσική ο γείτονάς μας τις ώρες κοινής ησυχίας.
Πρόκειται για απλά καθημερινά ζητήματα που μας προκαλούν δυσφορία και τα οποία απαιτούν κάποια ευέλικτη μορφή επικοινωνίας για να αντιμετωπιστούν.
Το μη διεκδικητικό/παθητικό και το επιθετικό στυλ επικοινωνίας
Πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται αρκετά να διαχειριστούν καταστάσεις, όπως οι παραπάνω, επειδή αγχώνονται ότι δεν θα καταφέρουν να επικοινωνήσουν κατάλληλα τη δυσαρέσκειά τους, φοβούνται ότι θα απορριφθούν ή θα παρεξηγηθούν, δεν αισθάνονται άνετα να εκφράσουν τα συναισθήματά τους ή νιώθουν κατώτεροι σε σχέση με το άλλο άτομο απέναντί τους. Επιλέγουν, λοιπόν, να αντιδρούν παθητικά σε καταστάσεις που τους δυσαρεστούν, μη υπερασπιζόμενοι τα δικαιώματά τους και τη γνώμη τους, με συνέπεια να ανέχονται επανειλημμένα συμπεριφορές που συμβαίνουν εις βάρος τους και τους δυσαρεστούν (μη διεκδικητικό/παθητικό στυλ). Αυτό, όμως, προκαλεί συναισθήματα στεναχώριας και ματαίωσης στο άτομο που υποχωρεί συνεχώς όταν θίγεται το δίκιο του.
Άλλοι άνθρωποι όταν νιώθουν ότι ενοχλούνται ή διαφωνούν με τη συμπεριφορά των άλλων προσπαθούν να επιβάλλουν τη γνώμη τους και να πετύχουν αυτό που επιθυμούν εις βάρος της άλλης πλευράς (επιθετικό στυλ). Μία τέτοια επικοινωνιακή αντίδραση μπορεί να επιφέρει τα θεμιτά αποτελέσματα, καθιστώντας το άτομο ικανό να «πάρει» αυτό που θέλει. Με τον τρόπο αυτόν, όμως, καταπατούνται τα δικαιώματα των άλλων και, πιθανώς, δημιουργούνται εκδικητικές διαθέσεις από εκείνον που θίγεται.
Το μη διεκδικητικό/παθητικό και το επιθετικό στυλ επικοινωνίας δεν είναι, συνήθως, ευεργετικά για την ανθρώπινη αλληλεπίδραση. Αντιθέτως, όταν χειριζόμαστε τις διάφορες καταστάσεις με διεκδικητική συμπεριφορά νιώθουμε ικανοποίηση και θετικά συναισθήματα για τον εαυτό μας και δημιουργούμε ισότιμες σχέσεις με τους γύρω μας.
Τι σημαίνει διεκδικητικότητα;
Η διεκδικητικότητα αποτελεί ένα επικοινωνιακό στυλ συμπεριφοράς, το οποίο μας επιτρέπει να εκφράζουμε τη γνώμη ή την αντίθεσή μας, να υπερασπιζόμαστε τα συμφέροντα και τα δικαιώματά μας, σεβόμενοι ταυτόχρονα τη γνώμη και τα δικαιώματα της άλλης πλευράς.
Η διεκδικητική συμπεριφορά μας παρέχει τα εξής οφέλη:
- Μας επιτρέπει να σχετιζόμαστε με τους άλλους με λιγότερες συγκρούσεις, άγχος και δυσαρέσκεια.
- Μπορούμε να είμαστε άνετοι με τους γύρω μας, επειδή ξέρουμε ότι είμαστε ικανοί να διαχειριστούμε τις περισσότερες καταστάσεις.
- Μας επιτρέπει να διατηρήσουμε τον αυτοσεβασμό μας, σεβόμενοι εξίσου και τους άλλους.
- Αυξάνει την αυτοπεποίθησή μας, καθώς δεν προσπαθούμε να προσαρμόσουμε τη ζωή μας στα στάνταρντ των άλλων.
- Μας καθιστά ικανούς να έχουμε τον έλεγχο στην καθημερινότητά μας, μειώνοντας το αίσθημα της αβοηθητότητας.
- Ενισχύει την έκφραση των συναισθημάτων μας.
- Είναι η μόνη στρατηγική που επιτρέπει, τόσο σε μας όσο και στους άλλους, το σχηματισμό σχέσεων ισοτιμίας.
Τι προσφέρει η εκπαίδευση στη διεκδικητικότητα;
Μέσα από την εκπαίδευση στη διεκδικητικότητα, ο θεραπευτής σάς βοηθά να αναγνωρίσετε τις μη διεκδικητικές ή επιθετικές συμπεριφορές, που αποδεικνύονται μη λειτουργικές στην αντιμετώπιση διαφόρων καταστάσεων στη ζωή σας. Στη συνέχεια, σας κατευθύνει να κατανοήσετε την έννοια και τα στοιχεία της διεκδικητικής συμπεριφοράς, αλλά και το πώς να την εφαρμόζετε. Στόχος της εκπαίδευσης είναι να αντικατασταθούν οι δυσλειτουργικές στρατηγικές επικοινωνίας, οι οποίες σας δυσκολεύουν και δεν αποδίδουν τα θεμιτά αποτελέσματα, με πιο αποτελεσματικές διεκδικητικές στρατηγικές.
Μέσω αυτής της διαδικασίας, μπορείτε να αποκτήσετε ή να εξελίξετε τη διεκδικητική σας συμπεριφορά, και κατά συνέπεια, να νιώθετε μεγαλύτερη σιγουριά για τον εαυτό σας, αλλά και να βελτιώσετε τις σχέσεις σας με τους άλλους ανθρώπους.
Αριστέα Λιάκου, Ψυχολόγος
