Αυτές οι εξελίξεις που συντελούνται με ραγδαίο ρυθμό αφορούν εδώ και λίγα χρόνια και τη χώρα μας. Πράγματι η Ελλάδα, ενώ υπήρξε μια χώρα με παράδοση «εξαγωγής μεταναστών», τα τελευταία χρόνια μεταβλήθηκε σε χώρα υποδοχής οικονομικών μεταναστών. Αυτό είναι καινούριο στοιχείο για την ελληνική κοινωνία, η οποία σταδιακά αρχίζει να συνειδητοποιεί τα νέα κοινωνικά δεδομένα, πως αποκτά, δηλαδή, όλο και πιο έντονα πολυπολιτισμικά χαρακτηριστικά.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο το ζητούμενο της κοινωνικής συνοχής χρειάζεται επαναπροσδιορισμό και επαναπροσέγγιση. Αναμφισβήτητα, μόνο η στοχοπροσήλωση στη διαμόρφωση μιας ανοιχτής, μη φοβικής κοινωνίας μπορεί να εξασφαλίσει την κοινωνική συνοχή. Το όραμα, όμως, μιας ανοιχτής κοινωνίας προαπαιτεί συνειδητοποιημένους πολίτες. Και τα θεμέλια της συνειδητοποίησης του πολίτη τίθενται στο σχολείο.
Είναι σαφές πως η σύγχρονη πολυπολιτισμική πραγματικότητα έχει μεταφερθεί και στο σχολείο και φυσικά για την εκπαίδευση έχει ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο, δεδομένου ότι καλείται να δώσει μια δημοκρατική και σωστή παιδαγωγικά απάντηση στις ανάγκες των πολυπολιτισμικών κοινωνιών.
Η αναγκαιότητα της εφαρμογής των αρχών της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης που αποτελεί τη βάση μιας ανοιχτής κοινωνίας βασίζεται στις εξής παραδοχές :
- οι κοινωνίες που ευημερούν είναι εκείνες που αξιοποιούν το σύνολο του ανθρώπινου δυναμικού τους.
- είναι δικαίωμα όλων η εξασφάλιση ίσων ευκαιριών για εκπαιδευτική εξέλιξη και κοινωνική ολοκλήρωση
- είναι καθήκον κάθε κοινωνίας να καταπολεμά τον κοινωνικό αποκλεισμό
- είναι απαραίτητη η ευαισθητοποίηση και αλληλοκατανόηση μεταξύ των πολιτών, είτε αυτοί προέρχονται από το κυρίαρχο πολιτισμικό μοντέλο, είτε από ομάδες με πολιτισμικές, θρησκευτικές ή κοινωνικές ιδιαιτερότητες.
Πώς όμως μπορούν να υλοποιηθούν στην πράξη αυτές οι αρχές; Ποια πρέπει να είναι τα απαραίτητα συστατικά στοιχεία ενός σύγχρονου εκπαιδευτικού περιεχομένου;
Πρώτα-πρώτα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην πολιτισμική ανάπτυξη και διαπαιδαγώγηση των νέων γενιών για να γνωρίσουν τις ιδιαιτερότητες των λαών μας στον πολιτισμό, την καθημερινή ζωή και πράξη, την θρησκεία, την ιστορία, κλπ., ώστε να αποφευχθούν οι κίνδυνοι τόσο της πολιτισμικής αδιαφορίας και ισοπέδωση, όσο και της ανάπτυξης φαινομένων ρατσισμού, που καλλιεργούν το φανατισμό και στρέφουν σε εξτρεμιστικές ενέργειες.
Ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων θα πρέπει να αποτελέσει πρωταρχικό στοιχείο της εκπαίδευσης τόσο των παιδιών όσο και των ενηλίκων προκειμένου να καταστούν μελλοντικοί ευρωπαίοι πολίτες, γιατί είναι πολύ σημαντικό να διαμορφώνονται οι αντιλήψεις των ανθρώπων σε μικρή ηλικία. Η διαπολιτισμική διάσταση πρέπει να ενισχυθεί κατά τη διδασκαλία στα σχολεία, για να συμβάλει στην καταπολέμηση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας, θα πρέπει δε να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην καταπολέμηση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης και κατάρτισης.
Η διαπολιτισμική εκπαίδευση σημαίνει την εναντίωση, μέσα από την καθημερινή παιδαγωγική πρακτική, σε κάθε είδους διάκριση (κοινωνική, πολιτισμική, φύλου, γλωσσική, θρησκευτική), σε κάθε είδους στερεοτυπική ιεράρχηση του διαφορετικού, και ότι είναι σημαντικό να αποφευχθεί η εθνοκεντρική προσέγγιση της διδασκαλίας και η στερεότυπη παρουσίαση των άλλων πολιτισμών.
Η γλωσσική και πολιτισμική πολυμορφία αποτελεί πηγή πλούτου και για το λόγο αυτό θα πρέπει να ενθαρρύνονται τα παιδιά ώστε να θεωρούν την προαναφερθείσα πολυμορφία όχι ως πηγή προβλημάτων αλλά ως θετικό στοιχείο της καθημερινής τους ζωής και να επωφελούνται από αυτό. Θα πρέπει να ενθαρρύνονται τα παιδιά να συνειδητοποιούν την ύπαρξη άλλων πολιτισμών και να κατανοούν τις ιδιαιτερότητές τους, χωρίς όμως να θεωρούν τους πολιτισμούς τους κατώτερους ή ανώτερους από κάποιον άλλο.
Τα θεμέλια της ανοιχτής κοινωνίας πράγματι ξεκινούν από το σχολείο, ένα σχολείο διαπολιτισμικό, ένα σχολείο έμπλεο πολιτισμικού πλουραλισμού. Με ένα τέτοιο σχολείο μπορούμε να προχωρήσουμε μπροστά εξασφαλίζοντας την αρμονική συνύπαρξη όλων στη βάση του αλληλοσεβασμού και της αλληλοκατανόησης.
Όλγα Μούσιου-Μυλωνά
Σχολική Σύμβουλος Π.Ε.
