Ο εγκέφαλος συνεχώς αξιολογεί ποιες πτυχές των εμπειριών μας να κρατήσει στη μνήμη για αργότερα, να αγνοήσει ή να ξεχάσει. Ερευνητές του πανεπιστημίου Ντάρτμουθ ανέπτυξαν μια νέα προσέγγιση για να μελετήσουν αυτές τις πλευρές της μνήμης, έχοντας δημιουργήσει ένα υπολογιστικό πρόγραμμα που μετατρέπει αλληλουχίες γεγονότων από ένα βίντεο σε μοναδικά γεωμετρικά σχήματα. Αυτά τα σχήματα μπορούν μετά να συγκριθούν με τα σχήματα που απεικονίζουν τον τρόπο που οι άνθρωποι αφηγήθηκαν αυτά τα γεγονότα.
Η μελέτη αποσαφηνίζει το πώς οι εμπειρίες καταγράφονται στη μνήμη και εξιστορούνται στους άλλους. Τα αποτελέσματα δημοσιεύθηκαν στο Nature Human Behavior και είναι βασισμένα στο πώς οι άνθρωποι θυμούνταν την εμπειρία παρακολούθησης ενός επεισοδίου της τηλεοπτικής σειράς του BBC Σέρλοκ.
Όταν αναπαριστούμε εμπειρίες και αναμνήσεις ως σχήματα, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα εργαλεία που μας παρέχει το πεδίο της γεωμετρίας για να εξερευνήσουμε πώς θυμόμαστε τις εμπειρίες μας και να εξετάσουμε θεωρίες για το πώς σκεφτόμαστε, μαθαίνουμε, θυμόμαστε και επικοινωνούμε, εξηγεί ο Τζέρεμι Μάνινγκ, επίκουρος καθηγητής Ψυχολογίας και Επιστημών του Εγκεφάλου και διευθυντής του Contextual Dynamics Lab στο Ντάρτμουθ.
Όταν έχεις μια εμπειρία, το σχήμα της είναι σαν δαχτυλικό αποτύπωμα που αντανακλά το μοναδικό της νόημα, και το πώς θυμάσαι ή συλλαμβάνεις αυτή την εμπειρία μπορεί να μετατραπεί σε ένα άλλο σχήμα. Μπορούμε να σκεφτούμε τις αναμνήσεις μας ως διαστρεβλωμένες εκδοχές των αρχικών εμπειριών μας. Μέσα από την έρευνά μας, θέλαμε να ανακαλύψουμε πότε και πού συμβαίνουν αυτές οι διαστρεβλώσεις (δηλαδή τι θυμούνται σωστά και τι λάθος οι άνθρωποι), και να εξετάσουμε πόσο ακριβείς είναι οι αναμνήσεις των εμπειριών μας, προσθέτει.
Η ερευνητική ομάδα εξέτασε μια σειρά δημόσιων δεδομένων με καταγραφές εγκεφάλου από 17 άτομα που παρακολούθησαν το επεισόδιο του Σέρλοκ και οι οποίοι, στη συνέχεια, περιέγραψαν με δικά τους λόγια τι διαδραματίστηκε. Τα δεδομένα επίσης περιείχαν λεπτομερή σχόλια για κάθε σκηνή του επεισοδίου. Η ομάδα πέρασε αυτά τα σχόλια στο υπολογιστικό πρόγραμμα και αναγνωρίστηκαν 32 μοναδικά θέματα που υπήρχαν σε κάθε χρονική στιγμή του επεισοδίου.
Μέσω μοντελοποίησης σε υπολογιστή, οι ερευνητές δημιούργησαν ένα «θεματικό μοντέλο» του επεισοδίου, που αποτελούνταν από 32 διαστάσεις που αντανακλούσαν κάθε θεματική περιοχή. Διαφορετικές στιγμές του επεισοδίου που αντανακλούσαν παρόμοια θέματα τοποθετήθηκαν σε κοντινές περιοχές στον χώρο των 32 διαστάσεων. Όταν αυτά τα αποτελέσματα οπτικοποιούνται σε δύο διαστάσεις, εμφανίζεται μια αναπαράσταση διαδοχικών γεγονότων με μορφή ένωσε-τις-τελείες.
Το σχήμα αυτής της αναπαράστασης αντανακλά πώς το θεματικό περιεχόμενο του επεισοδίου αλλάζει με τον χρόνο, και πώς διαφορετικές στιγμές σχετίζονται μεταξύ τους. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μια ανάλογη διαδικασία για να δημιουργήσουν σχήματα για το πώς καθένας από τους 17 συμμετέχοντες αφηγήθηκε τα γεγονότα του επεισοδίου.
Όταν τα σχήματα που αναπαριστούσαν το επεισόδιο συγκρίθηκαν με τα σχήματα που αντιστοιχούσαν στην εξιστόρησή του από έναν συμμετέχοντα, οι ερευνητές μπόρεσαν να αναγνωρίσουν ποιες πλευρές του επεισοδίου οι άνθρωποι έτειναν να θυμούνται με ακρίβεια, να ξεχνούν ή να διαστρεβλώνουν.
Η αδρή χωρική δομή του σχήματος του επεισοδίου αντανακλά τα σημαντικά σημεία της πλοκής και λειτουργεί σαν σκαλωσιά. Το σχήμα της διήγησης του κάθε συμμετέχοντα αναπαρήγαγε αυτή τη σκαλωσιά, δείχνοντας ότι κάθε συμμετέχοντας θυμόταν με ακρίβεια τα σημαντικά σημεία της πλοκής.
Το σχήμα του επεισοδίου επίσης περιλαμβάνει και μια δομή μικρότερης κλίμακας, ανάλογη με τα διακοσμητικά αρχιτεκτονικά στοιχεία, η οποία αντανακλά συγκεκριμένες χαμηλού επιπέδου λεπτομέρειες. Κάποιοι συμμετέχοντες διηγήθηκαν με ακρίβεια πολλές από αυτές τις χαμηλού επιπέδου λεπτομέρειες, ενώ άλλοι ανέφεραν μόνο τα υψηλού επιπέδου σημεία της πλοκής.
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα ευρήματα ήταν ότι καθώς οι άνθρωποι παρακολουθούσαν το επεισόδιο, μπορούσαμε να χρησιμοποιούμε τα μοτίβα της εγκεφαλικής λειτουργίας τους για να προβλέψουμε τα διαστρεβλωμένα σχήματα που θα έπαιρναν οι αναμνήσεις τους όταν θα τις διηγούνταν αργότερα, εξήγησε ο Μάνινγκ. Αυτό υποδεικνύει ότι κάποιες λεπτομέρειες των εν εξελίξει εμπειριών μας διαστρεβλώνονται στο μυαλό μας από τη στιγμή που αποθηκεύονται ως νέες αναμνήσεις.
Ακόμα κι όταν δυο άνθρωποι βιώνουν το ίδιο φυσικό γεγονός, οι υποκειμενικές εμπειρίες τους από αυτό το γεγονός αρχίζουν να αποκλίνουν από τη στιγμή που ο εγκέφαλος τους αρχίζει να κατανοεί τι συνέβη και να διυλίζει το γεγονός σε αναμνήσεις.
Η ερευνητική ομάδα σχεδιάζει να εφαρμόσει αυτή την προσέγγιση και σε άλλους τομείς, όπως στην υγεία και στην εκπαίδευση, καθώς οι μέθοδοι μοντελοποίησης των σχημάτων των αναμνήσεων θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να προσφέρουν έναν πιο λεπτομερή τρόπο αξιολόγησης για το αν ένας ασθενής θα καταλάβει ή θα θυμηθεί τι του λέει ο γιατρός του, ή αν ένας φοιτητής κατανοεί συγκεκριμένες έννοιες κατά τη διάλεξη ενός μαθήματος.
Απόδοση: Ισμήνη Τσοχαλή - Επιμελήτρια Κειμένων
