Ποικίλλουν ως προς την ένταση και αποτελούν ένδειξη, ότι είμαστε ζωντανοί. Τα τέσσερα βασικά συναισθήματα είναι ο θυμός, ο φόβος, η λύπη και η χαρά. Όλα τα υπόλοιπα συναισθήματα είναι συνδυασμός των παραπάνω. Για παράδειγμα, η ζήλια είναι μείγμα του φόβου και του θυμού, η νοσταλγία μείγμα της χαράς και της λύπης.
Στα νεογέννητα τα συναισθήματα βρίσκονται στην αρχή της διαμόρφωσης τους. Τα βρέφη καθώς δεν έχουν αναστολές εκφράζουν τα συναισθήματά τους με φυσικότητα και ευκολία. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τα αρνητικά τους συναισθήματα να περνούν σύντομα. Ένα μεγαλύτερο παιδί, όμως, πρέπει να μάθει να τα αντιμετωπίζει σε κοινωνικό επίπεδο και να βρει εποικοδομητικούς τρόπους να εκτονώνει την ενέργεια που αυτά δημιουργούν.
Όλα τα συναισθήματα έχουν την δική τους λειτουργική αξία και για αυτό είναι χρήσιμα. Μέσω του θυμού υπερασπιζόμαστε τον εαυτό μας και ως συναίσθημα μας ελευθερώνει, ο φόβος μας προστατεύει από τους κινδύνους και μας διασφαλίζει, η λύπη μας βοηθάει στο πένθος, ξεπλένοντας την θλίψη που προκαλεί η απώλεια και μας βοηθά να φτάσουμε στην κάθαρση για να μας δώσει την δύναμη να προχωρήσουμε στη ζωή και να μας κρατήσει σε επαφή με τον κόσμο και τους ανθρώπους. Η χαρά, τέλος, είναι το συναίσθημα που βιώνουμε όταν οι παραπάνω ανάγκες – η ελευθερία, η ασφάλεια και η επαφή – έχουν εκπληρωθεί.
Καθήκον των ενηλίκων είναι να διδάξουν στα παιδιά πώς να κατανοούν και να χειρίζονται το καθένα από τα τρία «αρνητικά» συναισθήματα. Έτσι, για να βοηθήσετε το παιδί να εξοικειωθεί με τον θυμό του:
- Επιμείνετε να εκφράζει με λόγια το θυμό του και τον λόγο για τον οποίο είναι θυμωμένο.
- Βοηθήστε το να βρει τις αίτιες του θυμού του.
- Δώστε του να καταλάβει, ότι τα συναισθήματα του ακούγονται και είναι αποδεκτά.
- Διδάξτε του ότι η χειροδικία δεν είναι αποδεκτός τρόπος εκτόνωσης του θυμού.
- Βοηθήστε τα να πουν τι θέλουν. Καθοδηγήστε τα.
- Γίνετε θετικό πρότυπο. Όταν είστε θυμωμένοι εκφράστε το με λόγια, χωρίς να χρησιμοποιείτε προσβολή ή ταπείνωση. Πείτε, για παράδειγμα «Είμαι θυμωμένος. Σταμάτα να με διακόπτεις”. Έτσι τους διδάσκετε, ότι όταν ο θυμός εκφράζεται μετά ξεθυμαίνει.
Για να το βοηθήσετε να εξοικειωθεί με την λύπη:
- Αποφύγετε την κριτική και εξηγήστε του ότι είναι φυσιολογικό και έχει το δικαίωμα να είναι λυπημένο.
- Αποτελείτε θετικό πρότυπο, εκφράζοντας και εσείς οι ίδιοι την θλίψη σας, χωρίς να καταπνίγετε τα συναισθήματά σας.
- Συντροφεύστε το παιδί όταν κλαίει, με το να είστε παρόντες και ήρεμοι, προσφέροντας του υποστήριξη και κατανόηση.
- Ενθαρρύνετέ το να εκφράσει την θλίψη του κλαίγοντας και πείτε « Μπορείς να κλάψεις. Είναι πραγματικά λυπηρό αυτό που συνέβη. Είμαι και εγώ λυπημένη».
Τέλος, για να βοηθήσετε τα παιδιά να αντιμετωπίζουν τον φόβο:
- Σεβαστείτε όλους τους φόβους του – υγιείς, υπερβολικούς και άτοπους.
- Εξηγήστε του πως όλοι φοβούνται καμιά φορά και διδάξτε του ότι ο φόβος είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα.
- Συζητήστε μαζί του με υπομονή, χωρίς να φαίνεστε προβληματισμένοι.
- Βοηθήστε το να χαλαρώσει, για να απομακρύνει τον φόβο, πχ. ενθαρρύνετέ το να τραγουδήσει, να ανασάνει βαθιά, να φωνάξει, να γελάσει.
- Διδάξτε του να εμπιστεύεται τον εαυτό του.
- Αν εκφράσει έναν ρεαλιστικό φόβο, εξηγήστε ότι είναι απίθανο να πραγματοποιηθεί και βρείτε μαζί του τι θα έπρεπε να κάνει για να αισθανθεί ασφαλές.
Πηγή: psychopedia.gr (Της Ιωάννας Μπάτζου, Ψυχολόγου Α.Π.Θ. – Νηπιαγωγού Πανεπιστημίου Ιωαννίνων)
