Η έλλειψη κατανόησης και στήριξης για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει το παιδί, μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη σχολικής φοβίας και σχολικού άγχους.
Το άγχος είναι μια φυσιολογική αντίδραση του εφήβου, ο οποίος προσπαθεί να ανταπεξέλθει στην απαιτητική σχολική πραγματικότητα. Είναι λειτουργικό μόνο όταν βοηθάει το άτομο να είναι αποτελεσματικό, δημιουργικό και το κινητοποιεί.
Αιτιολογικοί παράγοντες που σχετίζονται με το σχολικό άγχος
Η σχολική ζωή προβάλλει στο παιδί απαιτήσεις, ιδιαίτερα όσον αφορά:
- τη συγκέντρωση της προσοχής του
- την ικανότητα να κάθεται στη θέση του ήσυχο και να εργάζεται για την ολοκλήρωση του έργου που κάθε φορά αναλαμβάνει
- την πίεση για υψηλή απόδοση στο σχολείο. Κάποιες φορές αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα το άγχος μπορεί να οδηγήσει στην σχολική αποτυχία, στην μείωση των κοινωνικών δεξιοτήτων ή την κατάθλιψη
- την διαδικασία της αξιολόγησης
- οι υπερβολικές απαιτήσεις και οι υπέρμετρες φιλοδοξίες των γονιών
- πολλές φορές και οι σχέσεις με τους καθηγητές είναι λίγο-πολύ απρόσωπες με τους μαθητές τους, κάποιοι από αυτούς δεν θα μάθουν ούτε το όνομά τους. Αν σκεφτούμε την ιδιαίτερη ψυχολογία της εφηβικής ηλικίας, με την έντονη ανάγκη για προβολή και αποδοχή, καταλαβαίνουμε ότι τα παραπάνω μπορεί να δημιουργήσουν στον έφηβο πρόσθετες πιέσεις
Άλλοι παράγοντες μπορεί να είναι: διάφορες πτυχές της οικογενειακής ζωής, όπως η διάσταση ή ο χωρισμός των γονιών, κάποιο σοβαρό πρόβλημα υγείας, ένα προβληματικό μέλος της οικογένειας, που ασκούν βαθιά επίδραση στον έφηβο εμποδίζοντάς τον να δεθεί με τη σχολική κοινότητα και να προσαρμοσθεί στο σχολικό κλίμα
Αυτό που παίζει καθοριστικό ρόλο, είναι ο τρόπος με τον οποίο τι ίδιο το παιδί προσλαμβάνει και βιώνει , προσωπικά –υποκειμενικά , κάθε φορά το συγκεκριμένο ζήτημα. Κάτι που για ένα παιδί είναι θέμα ρουτίνας, για το άλλο μπορεί να αποτελεί μεγάλη δυσκολία
Πώς οι γονείς μπορούν να αναγνωρίσουν το σχολικό άγχος;
Οι έφηβοι αντιδρούν στο συναίσθημα του άγχους διαφορετικά από ότι οι ενήλικες. Συνήθως τα παιδιά που έχουν άγχος για το σχολείο παρουσιάζουν μια σειρά από συμπτώματα:
Σωματικά συμπτώματα: ταχυκαρδία, δύσπνοια, πονοκεφάλους, ζαλάδες, στομαχόπονοι, δυσκολίες στον ύπνο
Συναισθηματικά συμπτώματα: ευερεθιστότητα και εκρήξεις οργής, θλίψη, υπερδιέγερση, αρνητική διάθεση / καταστροφικότητα, ευσυγκινησία/θυμό
Γνωστικά: δυσκολίες μάθησης και συγκέντρωσης, μπλοκάρισμα μνήμης, αρνητικές σκέψεις οτι θα αποτύχουν
Συμπεριφορικά: επιθετικότητα, παραίτηση από το διάβασμα, απουσίες από το σχολείο, κοινωνική απομόνωση, υπερβολική κατανάλωση τροφής ή το αντίθετο, μιλούν για τις φοβίες τους που τους προκαλούνται απο το σχολείο και μπορεί να ζητούν τη διαβεβαίωση από τους γονείς πως θα μείνουν μαζί τους τις σχολικές ώρες ή να αναρωτιούνται αν πρέπει να πάνε στο σχολείο, μπορεί να αναπτύξουν σχολική άρνηση.
Τα παιδιά που εμφανίζουν τα παραπάνω συμπτώματα, προσπαθούν να αποφύγουν μια κατάσταση που τα κάνει να φοβούνται.
Πως μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς;
Η οικογένεια, και ο τρόπος με τον οποίο θα στηρίξει τον έφηβο, παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση και διαχείριση του άγχους. Οι γονείς είναι η πιο σημαντική πηγή κοινωνικής και διαπροσωπικής ενίσχυσης που επηρεάζει τη μάθηση και διαμορφώνει τις στάσεις και τις αξίες της εφηβικής ηλικίας.
- ακούτε ενεργητικά το παιδί όταν είναι αγχωμένο, χωρίς να ασκείτε κριτική και προσπαθήστε να αντιληφθείτε αυτό που δεν μπορεί να πει. Σεβαστείτε τα συναισθήματά του ακόμη και εάν δεν τα κατανοείτε, με αυτόν τον τρόπο το παιδί ανακουφίζεται
- οι απαιτήσεις της σημερινής κοινωνίας, επιφορτίζουν γονείς και παιδιά με περισσότερους ρόλους απ' ότι παλιότερα. Γι' αυτό είναι χρήσιμο οι γονείς να εκπαιδεύονται, ώστε να αποφύγουν συμπεριφορές που πιθανώς έχουν οι ίδιοι μάθει από τους δικούς τους γονείς, και που στη εποχή που ζούμε, ίσως δεν είναι πια τόσο βοηθητικές. Ενημερωθείτε για τη διαφορά ανάμεσα στο φυσιολογικό και το παθολογικό άγχος
- αφήνετε το παιδί να παίρνει πρωτοβουλίες και αποφεύγετε να είστε υπερπροστατευτικοί μαζί του, δείξτε του εμπιστοσύνη
- ενισχύστε την κοινωνικοποίηση του παιδιού σας, ενθαρρύνετε τη συμμετοχή του σε κοινωνικές, αθλητικές και άλλες εξωσχολικές δραστηριότητες αλλά χωρίς να το πιέζετε, θα το βοηθήσει στην αύξηση της αυτοεκτίμησης και της αυτοπεποίθησής του
- βεβαιωθείτε ότι υπάρχει χρόνος για να μπορεί να απολαμβάνει την ηλικία του και ότι δεν έχει επιφορτιστεί με υποχρεώσεις, τις οποίες δεν μπορεί να αντέξει
- στην αποτυχία να είστε δίπλα του και να προσπαθείτε μαζί να βρείτε την αιτία της, και όχι να το απορρίπτεται. Να το ενθαρρύνεται, λαμβάνοντας υπ' όψιν την εφηβεία του και το πόσο ευαίσθητο είναι στην κριτική. Είναι σημαντικό, να προσπαθείτε να μπαίνετε στη θέση του, και αν χρειαστεί να θυμηθείτε τη δική σας εφηβεία και το πώς νιώσατε σε ανάλογες περιστάσεις
- είναι σημαντικό να μην επαινείται τόσο την επιτυχία αλλά την προσπάθεια. Να δείχνετε ικανοποίηση, κατανόηση και τρυφερότητα όχι μόνο όταν ο μαθητής έχει καλούς βαθμούς. Δεν πρέπει ζητάτε από τον έφηβο καλύτερη επίδοση από εκείνη που μπορεί να πετύχει
- προτείνετε στο παιδί σας να κάνει διαλείμματα όταν διαβάζει, έτσι ώστε να μπορεί ξεκουράζεται
- βοηθήστε το να προγραμματίζει τις δραστηριότητές του και να χωρίζει τα καθήκοντα που του φαίνονται «βουνό» σε πιο μικρά τμήματα
- βεβαιωθείτε ότι τρέφεται σωστά
- η συχνή επαφή και επικοινωνία των γονιών με το δάσκαλο ή τη δασκάλα του και η ενημέρωση για τα συναισθήματα του παιδιού σας είναι εξίσου σημαντική. Όταν γνωρίζουν οι δάσκαλοι τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει το παιδί σας, (μήπως έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού ή πειραγμάτων, που ίσως σε αυτό να οφείλονται οι αιτίες του σχολικού άγχους), τότε είναι σε θέση να το προσεγγίσουν διαφορετικά και να το βοηθήσουν να χαλαρώσει
- αν το παιδί σας ανησυχεί για σωματικά συμπτώματα, πρέπει αρχικά να συμβουλευτείτε ένα γιατρό για να σιγουρευτείτε για την σωματική του υγεία. Όταν διαπιστώσετε ότι το παιδί σας είναι σωματικά υγιή, δε θα πρέπει να επιτρέπεται τις απουσίες από το σχολείο. Πρέπει να του εξηγήσετε ότι όπως η δουλειά των γονιών είναι να εργάζονται, έτσι και για τα παιδιά μέρος της δουλειάς τους είναι το σχολείο.
- σαν γονείς πρέπει ενθαρρύνεται και να καθησυχάσετε το παιδί σας λέγοντας πως είναι φυσιολογικό να αισθάνεται φόβο και άγχος για τις καταστάσεις που του προκαλεί το σχολείο. Αυτή η έντονη πίεση όμως που νιώθει, δε σημαίνει πως πρέπει να το κρατάει στο σπίτι ή πως δεν μπορεί να περάσει καλά
- αναφερθείτε σε παραδείγματα άλλων εμπειριών που είχε να αντιμετωπίσει παλιότερα το παιδί σας, που αν και έμοιαζαν δύσκολα στην αρχή, κατάφερε να ανταπεξέλθει
- πρέπει να αναρωτηθείτε αν κάποιες αλλαγές που συνέβησαν στο σπίτι όπως μετακόμιση, διαζύγιο, θάνατος ή κάποια άλλη απώλεια, (οι οποίες μπορεί να είναι ιδιαίτερα οδυνηρές για τα παιδιά), ευθύνονται για την δημιουργία σχολικού άγχους. Χρειάζεται άμεσα να το συζητήσετε μαζί του ή να απευθυνθείτε σε κάποιον ειδικό για τις ανησυχίες που σας απασχολούν.
- να εξετάσετε εάν υπάρχει ιστορικό αγχώδους διαταραχής, κατάθλιψης ή χρήσης ουσιών στην οικογένεια και εάν χρειαστεί να παραπέμψετε το παιδί σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας
- θα πρέπει να έχετε ρεαλιστικές προσδοκίες και να σέβεστε τις ανάγκες και τους ρυθμούς μάθησης του παιδιού σας και να τα αποδέχεστε για αυτό που είναι. Με τον τρόπο αυτό θα μπορέσετε να το βοηθήσετε να αποκτήσει αυτοπεποίθηση, να αντιμετωπίσει για την ώρα τις προκλήσεις του σχολείου, αλλά και αργότερα τις προκλήσεις της ζωής τους.
- Τέλος και πολύ βασικό είναι να αναρωτηθείτε και να διερευνήσετε αν αποτελείται οι ίδιοι πηγή άγχους για το παιδί σας. Αν και εσείς είστε αγχωμένος/η καλό θα ήταν να το μετριάσετε και μην ξεχνάτε ότι αποτελείται πρότυπο προς μίμηση για το παιδί σας
