Η καινοτομία κυρίως στις σχολικές μονάδες πρωτοβάθμιας αλλά και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, γίνεται φανερή μέσα από τη μορφή διαθεματικών προσεγγίσεων, τα οποία στηρίζονται στη βιωματική, συνεργατική και πολυαισθητηριακή προσέγγιση της γνώσης. Ως καινοτομία μπορεί να οριστεί η εφαρμοσμένη χρήση της γνώσης με σκοπό την παραγωγή και παροχή κάτι νέου με βελτιωτική ισχύ, το οποίο στοχεύει σε κάτι καλύτερο.
Ο εκπαιδευτικός σε συνδυασμό με την προσωπική του επιμόρφωση, τις γνώσεις και την εμπειρία του, φροντίζει να αναζητά καινοτόμες δραστηριότητες και προγράμματα, τα οποία θα μπορεί να υλοποιήσει κατά τη διάρκεια της εργασίας του με τη βοήθεια σχολικών συμβούλων και συναδέλφων του. Όταν υπάρχει συνεργατική διάθεση μεταξύ των συναδέλφων οι εκπαιδευτικοί στόχοι μπορούν να επιτευχθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόποι. Ο εκάστοτε εκπαιδευτικός αλλά κυρίως ο διευθυντής, προκειμένου να καινοτομήσει, μπορεί να γίνει εφευρετικός, έτσι ώστε να μπορεί να εμπνέει αφοσίωση, να μπορεί ο ίδιος να διεγείρει το ενδιαφέρον των συναδέλφων του, να τους ενθαρρύνει στη λήψη αποφάσεων, να διατυπώνει κοινό όραμα μαζί τους, να βελτιώνει τις ικανότητες και την απόδοση των υφισταμένων, να δίνει κίνητρα και να παρακινεί τους συναδέλφους του να κάνουν περισσότερα απ’ ότι πιστεύουν ότι μπορούν να κάνουν, να τους βοηθά να ανακαλύψουν τις δυνατότητές τους φτάνοντας ένα βήμα πιο πέρα από το εφικτό, να τους δίνει βήμα, ώστε να αναπτύσσονται και να μαθαίνουν μέσα από εμπειρίες. Οι δεξιότητες του εκάστοτε καινοτόμου εκπαιδευτικού μπορεί να είναι οι εξής:
- Συστημική σκέψη, να εξετάζει δηλαδή σε συνάρτηση τα γεγονότα συστημικά και όχι ανεξάρτητα το ένα γεγονός από το άλλο με υπευθυνότητα. Αυτό θα επιτευχθεί διαθέτοντας ευρεία σκέψη, διαίσθηση, έχοντας συνολική θεώρηση του οργανισμού και προβλέποντας τις δυνατότητες εξέλιξής του.
- Προσωπική υπεροχή, να έχει δηλαδή αυτογνωσία και ανοιχτότητα – συνεργασιμότητα προς όλους τους άλλους. Η προσωπική του υπεροχή θα πρέπει να συνοδεύεται από το ενδιαφέρον του για τον άνθρωπο υποτάσσοντας το «εγώ» του παραμένοντας αυθεντικός, ευαίσθητος, ταπεινόφρων, ανεκτικός και ριψοκίνδυνος. Επίσης, μπορεί να κατανέμει τους ρόλους του καθενός, ενώ παράλληλα να αναπτύσσεται προσωπικά.
- Να μεταβάλει τα νοητικά μοντέλα έτσι ώστε να βελτιώσει τους τρόπους σκέψης και αντίληψης για τις εξελίξεις και τα γεγονότα που συμβαίνουν γύρω από τον εαυτό του και από κάθε εργαζόμενο συνάδελφό του. Έχοντας το χάρισμα της διορατικότητας, μπορεί να προτείνει καινοτομίες.
- Να διαθέτει κατανεμημένο όραμα, να μπορεί δηλαδή να διατυπώνει οράματα διαθέτοντας ζωτικότητα, να κατανοεί και να συμμορφώνεται το εκάστοτε άτομο σε ένα πρόγραμμα δράσης έχοντας ως άξονα έναν κοινό σκοπό. Θα πρέπει παραμένοντας πιστός σε κάποιες αρχές, να εμπνέει ιδέες, να θέτει στόχους.
- Να ενθαρρύνει την ομαδική μάθηση, ώστε η ομάδα να γίνει πιο δυνατή, πιο έξυπνη και αποτελεσματική με τα ενδυναμωμένα μέλη της,
- Να είναι πρόθυμος και ενθαρρυντικός στη λήψη αποφάσεων.
- Να έχει δημιουργικές ικανότητες, συνεργασιμότητα, να συζητεί με τους συναδέλφους του, να τους σέβεται, να μπορεί να τους ακούει και γενικότερα να ενθαρρύνει τις διαπροσωπικές σχέσεις.
Ο διευθυντής μπορεί να λειτουργήσει ως το παράδειγμα- πρότυπο του εκπαιδευτικού, αφού δημιουργεί μια κουλτούρα (σταθερές βαθιές αξίες και πεποιθήσεις) απόδοσης και συλλογικότητας, υποστήριξης και προσδοκιών. Για να πραγματώνονται λοιπόν, οι καινοτομίες σε μία σχολική μονάδα, ο διευθυντής ενθαρρύνει τους συναδέρφους του, έτσι ώστε να μπορούν να αναλαμβάνουν τους ρόλους τους, να συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων, να έχουν προθυμία και διάθεση συνεργασίας, να υπάρχει προγραμματισμός και βελτιώσεις για καλύτερο προσανατολισμό στο μέλλον, καθώς και να αυξάνεται η δημιουργικότητα και η καινοτομία των ατόμων.
Οι εκπαιδευτικοί βλέπουν την καινοτομία με θετική ματιά, την υιοθετούν αλλά φοβούνται να την εκτελέσουν τις περισσότερες φορές, επειδή δεν μπορούν να προβλέψουν με διορατικότητα τα αποτελέσματά της. λόγω έλλειψης εμπειρίας και κατάρτισης. Θα πρέπει λοιπόν να λαμβάνουν κατάρτιση με δική τους πρωτοβουλία αλλά και με προτροπή της πολιτείας, η οποία θα πρέπει να παρέχει και τις κατάλληλες υποδομές που θα προσφέρουν καινοτόμες δραστηριότητες, γεγονός σπάνιο σήμερα, λόγω της οικονομικής κρίσης. Οι καινοτόμες δραστηριότητες που θα πραγματώνονται, θα πρέπει να προωθούν τον διάλογο, την εργασία σε ομάδες, τη συνεργασία με τους γονείς, τους φορείς και την τοπική κοινότητα, την ανάληψη πρωτοβουλιών, την ανάπτυξη δράσεων, τη χρήση των νέων τεχνολογιών, καθώς και την αυτοαξιολόγηση και τον μεταγνωστικό αναστοχασμό . Μέσω της καινοτομίας, μπορεί η εκπαίδευση να λειτουργήσει πιο εποικοδομητικά.
