Το άγχος που αφορά το διάβασμα ή το σχολείο γενικώς (σχολικό άγχος) πιθανότατα να προκαλείται από τις επιδόσεις τους στο σχολείο, αλλά και από την πίεση του κοινωνικού τους περίγυρου. Ενδεχομένως το άγχος να οφείλεται στην αρνητική εικόνα που έχουν τα παιδιά για τον εαυτό τους και στην έλλειψη αυτοεκτίμησης.

Συμπτώματα που μαρτυρούν άγχος για το διάβασμα

Δεν είναι πάντα εύκολο να διακρίνουμε πότε ένα παιδί έχει άγχος. Το άγχος του παιδιού εκδηλώνεται συνήθως μέσα από μια σειρά συμπτωμάτων, που τα κυριότερα αυτών είναι τα ακόλουθα:

• Σωματικές ενοχλήσεις (πονοκέφαλος, στομαχόπονος, κτλ.)

• Ξαφνική και έντονη κινητικότητα

• Ξεσπάσματα θυμού και επιθετικότητα

• Κοινωνική απομόνωση

• Δυσκολία συγκέντρωσης

• Άρνηση ολοκλήρωσης εργασιών ή άρνηση για να πάει σχολείο

• Άρνηση για φαγητό

• Πόνος στο στήθος

• Τραυλισμός

• Εμετός

• Ναυτία

• Διάρροια

• Κλάματα

• Βραδινή ενούρηση

• Διαταραχές ύπνου

Τα παιδιά που εμφανίζουν τα παραπάνω συμπτώματα, προσπαθούν να αποφύγουν μια κατάσταση που τα κάνει να φοβούνται.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να το περιορίσουν;

Αρχικά καλό θα είναι οι γονείς να απευθυνθούν σε έναν παιδίατρο για να τους διαβεβαιώσει ότι τα συμπτώματα δεν οφείλονται σε φυσικά αίτια. Σε περίπτωση που τα συμπτώματα δεν έχουν φυσικά αίτια, σημαντικό είναι οι γονείς να κατανοήσουν ότι τα συμπτώματα που εκδηλώνει το παιδί είναι πραγματικά και πιθανότατα να οφείλονται στο άγχος του παιδιού. Δείτε παρακάτω ορισμένους τρόπους για να αντιμετωπίσετε το άγχος του παιδιού για το διάβασμα:

• Τα παιδιά θα πρέπει να τρέφονται σωστά και να αθλούνται, επειδή το άγχος επιβαρύνει τον οργανισμό.
• Απαραίτητο είναι τα παιδιά να κοιμούνται αρκετά (τουλάχιστον 7-8 ώρες) και να ξεκουράζονται.
• Οι γονείς καλό θα είναι να αφιερώνουν ποιοτικό χρόνο στα παιδιά τους, ώστε εκείνα να αισθάνονται ότι τους έχουν δίπλα τους.
• Να ακούν ενεργητικά το παιδί όταν είναι αγχωμένο, χωρίς να ασκούν κριτική και να προσπαθούν να αντιληφθούν αυτό που δεν μπορεί να πει.
• Να συζητούν με το παιδί τους σχετικά με τους λόγους που τους προκαλούν άγχος. Δεν είναι πάντα αναγκαία η συμβουλή από την πλευρά τους, μερικές φορές τα παιδιά έχουν απλώς ανάγκη να τα ακούσει κάποιος.
• Οι γονείς καλό θα είναι να επαναπροσδιορίσουν τις προσδοκίες τους και να μην επιδιώκουν μόνο τη βαθμοθηρία. Σημαντική είναι και η κοινωνική παρουσία του παιδιού στο σχολείο.
• Καλό θα είναι λοιπόν να ενισχύουν την κοινωνικοποίηση του παιδιού τους και να το βοηθούν να αναπτύξει και να διατηρήσει διαπροσωπικές σχέσεις.
• Να ενισχύουν την αυτοεκτίμηση των παιδιών. Να τα επαινούν για καθετί καλό που κάνουν, να μην τα «μειώνουν» να μην τα συγκρίνουν με άλλα παιδιά ή αδέρφια.
• Η επικοινωνία των γονιών με το δάσκαλο ή τη δασκάλα του παιδιού και η ενημέρωση για τα συναισθήματα του παιδιού είναι εξίσου σημαντική.
• Τέλος και πολύ βασικό είναι να αναρωτηθούν αν αποτελούν οι ίδιοι πηγή άγχους για το παιδί τους.
• Σε κάθε περίπτωση, όταν νιώθουν αδύναμοι να βοηθήσουν το παιδί τους, δεν θα πρέπει να διστάσουν και να αναζητήσουν τη βοήθεια των ειδικών.

Πρακτικές συμβουλές για τη σωστή διαχείριση του χρόνου διαβάσματος

Τόσο ο χρόνος όσο και ο τόπος διαβάσματος παίζουν καθοριστικό ρόλο στη μελέτη του παιδιού και στη διαχείριση του άγχους. Ο χρόνος και ο τόπος μελέτης θα πρέπει να σταθεροί. Ένα σταθερό πρόγραμμα δημιουργεί ασφάλεια στο παιδί και δεν του προκαλεί άγχος. Το διάβασμα της τελευταίας στιγμής, δηλαδή λίγο πριν από το σχολείο, πιθανότατα θα δημιουργήσει άγχος στο παιδί και στους γονείς. Καλό θα είναι λοιπόν οι γονείς να φτιάξουν μαζί με το παιδί το ημερήσιο του πρόγραμμα και να το βοηθούν καθημερινά να το τηρεί. Αρκετά βοηθητικό θα ήταν αν το πρόγραμμα ήταν και οπτικοποιημένο. Οι γονείς είναι σημαντικό να θέτουν όρια στο παιδί, όχι για να το τιμωρήσουν ή να του μεγεθύνουν το άγχος, αλλά για να δομήσουν το περιβάλλον του παιδιού και να το βοηθήσουν να αποβάλλει το άγχος του.

Πώς μπορούν οι γονείς να περιορίσουν το δικό τους άγχος;

Πολλές φορές οι γονείς, στην προσπάθειά τους να βοηθήσουν τα παιδιά στο διάβασμα, μεγεθύνουν το άγχος τους. Καλό θα είναι λοιπόν να μην είναι πολύ πιεστικοί. Θα πρέπει να θυμούνται πως η πίεση και το πολύωρο διάβασμα, το μόνο αποτέλεσμα που θα φέρουν θα είναι η απέχθεια του παιδιού προς τη μελέτη και περισσότερο άγχος. Εξάλλου, ένα παιδί στην ηλικία του Δημοτικού δεν πρέπει να διαβάζει πολλές ώρες. Σημαντικό είναι η ώρα της μάθησης να μοιάζει διασκεδαστική και ευχάριστη, και όχι καταναγκαστικό έργο.

Θα πρέπει να θυμούνται πως σκοπός τους είναι να βοηθήσουν το παιδί να αυτονομηθεί στο διάβασμα κι όχι να τους έχει συνεχώς ανάγκη ή να αγχώνεται στην ιδέα ότι θα διαβάσει μόνο του. Όπως σε κάθε επιθυμητή συμπεριφορά, η πιο σημαντική συμβουλή είναι να δώσουν οι ίδιοι το καλό παράδειγμα. Αν επιθυμούν, λοιπόν, το παιδί να αγαπήσει το διάβασμα, θα πρέπει να του δείξουν πως κι οι ίδιοι το αγαπούν.

Επιπτώσεις του άγχους στην ακαδημαϊκή πορεία του παιδιού

Αν το άγχος του παιδιού δεν εντοπιστεί κι αντιμετωπιστεί εγκαίρως, μπορεί να έχει σοβαρές ακαδημαϊκές συνέπειες για το παιδί. Μπορεί να το οδηγήσει σε σχολική άρνηση,να μη θέλει δηλαδή να ξαναπάει σχολείο, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται στο παιδί σημαντικά μαθησιακά ελλείμματα λόγω των συχνών απουσιών του. Το άγχος ίσως να δυσκολέψει το παιδί να παρουσιάσει στο σχολείο τα όσα έχει μελετήσει, με αποτέλεσμα να παίρνει χαμηλή βαθμολογία. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πόσο σημαντική είναι η διαχείριση του άγχους κατά τη διάρκεια των πανελλήνιων εξετάσεων. Αν το παιδί δεν έχει μάθει από μικρή ηλικία να διαχειρίζεται το άγχος του, πιθανόν να οδηγηθεί σε αποτυχία ή να δυσκολευτεί σημαντικά να περάσει τις εν λόγω εξετάσεις.

Φώτης Παπαναστασίου

Ειδικός Παιδαγωγός – Συγγραφέας

MSc Σχολική Ψυχολογία