Οι εκπαιδευτικές προσεγγίσεις τα τελευταία χρόνια γίνονται πιο ευέλικτες ώστε να μπορούν να βοηθήσουν τον κάθε μαθητή ώστε να μάθει πιο εύκολα.
Γνωρίζετε όμως πως εάν οι μαθητές δεν είναι παρακινημένοι, η μάθηση δεν θα συμβεί; Τι μπορούμε να κάνουμε για το βέλτιστο αποτέλεσμα; Μέσα από το άρθρο αυτό δίνουμε απαντήσεις στο ερώτημα αυτό εξετάζοντας το μηχανισμό των κινήτρων και τι συμβαίνει στους εγκεφάλους των παιδιών όταν δεν παρακινούνται
- Σύμφωνα με την έρευνα εντοπίζονται δύο τύποι κινήτρων:
- Το κίνητρο προσέγγισης, το οποίο μας κατευθύνει προς ανταμοιβή
- Το κίνητρο αποφυγής, γεγονός που μας ωθεί να αποφύγουμε ένα γεγονός
- Το κίνητρο προσέγγισης είναι η θεμελιώδης αρχή για τις περισσότερες μορφές μάθησης, ενώ το κίνητρο αποφυγής μπορεί να εμποδίσει την μάθηση υψηλότερου επιπέδου, αναγκάζοντάς μας να βλέπουμε την μάθηση ως καθήκον και όχι έναν μακροπρόθεσμο στόχο. Δεν είναι τυχαίο που αρκετοί μαθητές/φοιτητές βλέπουμε να χάνουν το κίνητρό τους και ενώ αρίστευσαν έως μια χρονική περίοδο, τελικά επιλέγουν να αποφεύγουν την μάθηση ή την ακαδημαϊκή εξέλιξή τους.
Πέρα από το ακαδημαϊκό κομμάτι όμως, για να επιβιώσουμε στην σύγχρονη κοινωνία χρειαζόμαστε και τα δύο ήδη κινήτρων που προαναφέραμε. Είναι γεγονός όμως πως όταν ένα από τα 2 βρίσκονται σε ακραίες τιμές μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα που αφορούν το άγχος ή την κατάθλιψη.
Τα συστήματα των κινήτρων μας είναι μερικώς σχεδιασμένα από το DNA, αλλά διαμορφώνονται επίσης από εμπειρίες του περιβάλλοντος .
Τα υψηλά επίπεδα στρες και η έλλειψη θετικών σχέσεων με ενήλικες μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο οι εγκέφαλοι των παιδιών ανταποκρίνονται σε διαφορετικά καθήκοντα. Η θετική ενίσχυση από τους ενήλικες στα παιδιά μπορεί να τα βοηθήσει να αναπτύξουν τα συστήματα κινήτρων.
“Πως μπορώ να βοηθήσω στην παρακίνηση που προαναφέρατε;”
Βασικό χαρακτηριστικό είναι να να ενθαρρύνετε την περιέργεια και την εξερεύνηση. Πέρα από τις βασικές τους ανάγκες, τα παιδιά είναι εγγενώς υποκινούμενα από την εξερεύνηση και το παιχνίδι, τα οποία αποτελούν τη βάση για μια ουσιαστική μάθηση.
Οι ενήλικες μπορούν να ενισχύσουν αυτά τα κίνητρα μέσω της θετικής ανατροφοδότησης των φυσικών τάσεων των παιδιών ,αντί να παραβιάζουν αυτές τις τάσεις με την απόρριψη ευκαιριών για εξερεύνηση ή με υπερβολική φοβία ότι τα παιδιά θα τραυματιστούν από το παιχνίδι.
Τα παιδιά από πιο ευμετάβλητα ή καταχρηστικά περιβάλλοντα, ίσως χωρίς τη φροντίδα της ενήλικης επιρροής, θα μπορούσαν να γίνουν πιο συντονισμένα στην αποφυγή και να χάσουν το ενδιαφέρον τους για υγιή εξερεύνηση.
Τα υψηλά επίπεδα στρες και η έλλειψη θετικών σχέσεων με ενήλικες μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο οι εγκέφαλοι των παιδιών ανταποκρίνονται σε διαφορετικά καθήκοντα. Η φροντίδα των ενηλίκων μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να αναπτύξουν τα συστήματα κινήτρων που θα τους εξυπηρετήσουν καλά, μακρυά μέχρι την ενηλικίωση.
Πάμε όμως να τα κατηγοριοποιήσουμε όλα αυτά :
Δίνουμε προτεραιότητα στην κοινωνική αλληλεπίδραση.
Από τα μωρά έως τους εφήβους, η κοινωνική αλληλεπίδραση είναι το κλειδί για το κίνητρο, απελευθερώνοντας την ντοπαμίνη και την σεροτονίνη που ενεργοποιούν το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου. Τα μωρά μαθαίνουν γλωσσικά γρηγορότερα μέσω αλληλεπιδράσεων “πρόσωπο με πρόσωπο” με τους γονείς τους παρά με την παρακολούθηση τους μέσα από βίντεο. Στον ψηφιακό μας κόσμο, οι εφαρμογές και οι οθόνες μπορούν να είναι συμπληρώματα για μάθηση, αλλά οι προσωπικές αλληλεπιδράσεις παραμένουν απαραίτητες.
Μην βασίζεστε απολύτως στα κίνητρα.
Η εξωτερική ανατροφοδότηση από μόνη της είναι ανεπαρκής για να ενεργοποιήσει το κίνητρο για μάθηση , μιας και ο στόχος είναι να βοηθήσει τα παιδιά να αναπτύξουν τη δική τους εσωτερική θέληση για να μάθουν. Τα παιδιά έχουν αποδειχθεί ότι σταματούν να δραστηριοποιούνται με δική τους πρωτοβουλία μόλις τους δοθεί απτή ανταμοιβή. Τα συστήματα που επικεντρώνονται αποκλειστικά σε εξωτερικές ανταμοιβές και τιμωρίες είναι απίθανο να επιτύχουν σταθερά, παραγωγικά κίνητρα, με μακροπρόθεσμο θετικό αποτέλεσμα.
Υπενθυμίστε στα παιδιά ότι η επιτυχία είναι δυνατή.
Είναι απίθανο να έχουμε τη δημιουργία κινήτρου ώστε να προσπαθήσουμε να επιτύχουμε οποιονδήποτε στόχο εάν πιστεύουμε ότι είναι αδύνατο να επιτευχθεί. Εστιάζουμε σε μια νοοτροπία ανάπτυξης με υπάρχουσα την πεποίθηση ότι μπορούμε να αλλάξουμε και να βελτιώσουμε μέσω της εξάσκησης τα ταλέντα και τις δεξιότητές μας.
Θυμηθείτε ότι όλοι έχουμε διαφορετικά εσωτερικά κίνητρα.
Ένα παιδί με ενδημικό κίνητρο να ασχολείται με ένα άθλημα μπορεί να ανταποκριθεί θετικά στην εποικοδομητική κριτική από έναν προπονητή που πρόθυμος να το βοηθήσει να εξελιχθεί. Υπάρχουν βέβαια και οι νέοι που μπορεί να ανταποκριθούν περισσότερο στην ενθάρρυνση και να αποθαρρυνθούν από την κριτική του προπονητή. Λάβετε υπόψη ότι αυτά τα διαφορετικά συστήματα κινήτρων μπορεί να οφείλονται και σε ένα μέρος στα γονίδια των παιδιών και στις εμπειρίες τους από τη ζωή τους και το περιβάλλον που μεγαλώνουν. Έτσι μπορεί να απαιτούν διαφορετικές προσεγγίσεις για να παρακινηθούν
Συνοψίζοντας θα ήθελα να αναφερθώ στην κοινή εσφαλμένη αντίληψη ότι οι άνθρωποι έχουν ή δεν έχουν κίνητρο για την ζωή τους. Τα πράγματα ευτυχώς δεν είναι έτσι ακριβώς, μιας και το πλαίσιο που μεγαλώνει ένα παιδί/έφηβος μπορεί να το βοηθήσει να εξελιχθεί και να αναπτύξει ικανότητες/ταλέντα που έχει ή ακόμα να ανακαλύψει ικανότητες/ταλέντα που είχε και δεν είχαν βγει στην επιφάνεια .
Ως εκπαιδευτικοί/προπονητές των παιδιών/εφήβων, οφείλετε να γνωρίζετε ότι δεν υπάρχει δύστροπο παιδί ή παιδί χωρίς κίνητρο…. αλλά εκπαιδευτικός/προπονητής που δεν κατάφερε να το προσεγγίσει και να μιλήσει στην γλώσσα του.
Αντώνιος Καλέντζης
Ψυχολόγος/ Συγγραφέας
www.psychologized.eu
